Het cruciale decennium dat bepaalt hoe je veroudert

Middelbare leeftijd is nog niet te laat om je leven te beteren

Wat mij dit keer weer opviel in de wetenschappelijke bladen

---

We willen graag allemaal gezond oud worden. En daar kun je voor een deel zelf voor zorgen. Je voedingspatroon op middelbare leeftijd bepaalt namelijk grotendeels hoe je je 70ste en 80ste levensjaren beleeft. Dit toont een uniek dertig jaar (!) durend onderzoek onder 105.000 mensen aan, gepubliceerd in Nature Medicine in mei 2025. Wie gezonde voedingspatronen volgt, heeft 86 procent meer kans op gezond verouderen.

Dertig jaar follow-up

Het onderzoek gebruikte gegevens van de Nurses' Health Study en Health Professionals Follow-Up Study. De deelnemers waren tussen 39 en 69 jaar in 1986 toen het onderzoek startte. Dertig jaar lang volgden onderzoekers hun voedingspatronen via vragenlijsten die elke vier jaar werden ingevuld.

Na drie decennia bleek slechts 9,3 procent van de deelnemers gezond verouderd. Dit betekende het bereiken van 70 jaar zonder elf chronische ziekten zoals kanker, diabetes, hartinfarct en beroerte, én met behoud van cognitieve, fysieke en mentale gezondheid. Van alle deelnemers bereikte 37,9 procent de leeftijd van 70 jaar, maar veel minder behielden alle aspecten van gezondheid intact.

Acht voedingspatronen vergeleken

De onderzoekers beoordeelden acht verschillende gezonde voedingspatronen*: het Alternative Healthy Eating Index (AHEI), Alternative Mediterranean Index, DASH-dieet, MIND-dieet, healthful plant-based diet, Planetary Health Diet Index en twee andere patronen gericht op ontstekingen en insulineresistentie.

*Voor enkele van deze voedingspatronen heb ik een chapGPT-link met uitleg gemaakt. Omdat je bij googelen ofwel op websites vol Engels jargon komt ofwel op wetenschappelijke berichten achter een betaalmuur.

Deze voedingspatronen deelden belangrijke kenmerken: veel fruit, groenten, volkoren granen, onverzadigde vetten, noten en peulvruchten. Tegelijk beperkten ze rood en bewerkt vlees, transvetten, natrium en suikerhoudende dranken. Enkele patronen includeerden ook gezonde dierlijke producten zoals vis en magere zuivel.

AHEI scoort het beste

Het Alternative Healthy Eating Index kwam als winnaar uit de bus. Deelnemers in het de groep die dit voorgeschreven voedingspatroon het best volgden hadden 86 procent meer kans op gezond verouderen, vergeleken met de groep die het niet zo nauw namen met het voedingspatroon. Bij een leeftijdsgrens van 75 jaar steeg dit zelfs naar 2,24 keer meer kans.

Alle acht voedingspatronen toonden positieve associaties. Mensen die het gezondste aten, hadden 86 procent meer kans (dus bijna twee keer zo veel kans) om gezond oud te worden dan mensen die het minst gezond aten. Ook voor afzonderlijke domeinen zoals cognitieve functie, fysieke functie en mentale gezondheid zagen onderzoekers verbeteringen.

Welke voeding helpt en welke schaadt

Specifieke voedingsmiddelen die de kansen op gezond verouderen verhoogden: fruit, groenten, volkoren granen, onverzadigde vetten, noten, peulvruchten en magere zuivel. Toegevoegde onverzadigde vetten zoals meervoudig onverzadigde vetzuren bleken vooral gunstig.

Voeding die de kansen verlaagde: transvetten, natrium, vlees in het algemeen, en specifiek rood en bewerkt vlees. Ook ultrabewerkte voedingsmiddelen speelden een negatieve rol. Hogere consumptie van ultrabewerkte producten verlaagde de kans op gezond verouderen met 32 procent.

Waarom is dit belangrijk

Natuurlijk weten we dat gezond eten belangrijk is. Maar dit onderzoek behoort tot de eerste studies die meerdere voedingspatronen op middelbare leeftijd onderzoeken in relatie tot algeheel gezond verouderen. Eerdere studies richtten zich vooral op specifieke ziekten of levensduur.

De bevindingen tonen aan dat voedingspatronen rijk aan plantaardige voeding, met gematigde inname van gezonde dierlijke producten, het gezonde verouderen bevorderen. Het onderzoek onderstreept dat voedingskeuzes op middelbare leeftijd langetermijneffecten hebben op gezondheid en welzijn op latere leeftijd.

De auteurs noemen ook verschillende beperkingen van hun onderzoek:

Reverse causation (omgekeerde oorzaak-gevolg relatie) Hoewel er een periode van 6 jaar zat tussen de laatste voedingsupdate en de beoordeling van gezond verouderen, kunnen de onderzoekers reverse causation niet volledig uitsluiten. Het is mogelijk dat mensen hun voedingspatroon aanpasten omdat ze al gezondheidsproblemen voelden aankomen.

Resterende confounding (verstorende factoren) Ondanks correcties voor verschillende factoren (zoals BMI, rookgedrag, fysieke activiteit sociaal economische statuts etc.) kan er nog steeds verstoring zijn door niet-gemeten factoren zoals omgevingsinvloeden. De onderzoekers wijzen er wel op dat hun complexe statistische analyses aangeven dat de resultaten robuust zijn tegen mogelijke verstoring.

Zelfrapportage van functies De cognitieve en fysieke functies werden beoordeeld via gevalideerde zelfrapportage-vragenlijsten in plaats van objectieve metingen. Dit beperkt de diepgaande beoordeling en classificatie van deze domeinen.

Beperkte generaliseerbaarheid De studiepopulatie bestond uit gezondheidsprofessionals (zoals verpleegkundigen) , wat de generaliseerbaarheid van de resultaten kan beperken. De onderzoekers stellen dat herhaling van de analyses in bevolkingsgroepen met diverse sociaaleconomische status en etnische achtergronden meer inzicht zou bieden in de generaliseerbaarheid.

Timing van metingen Het cognitieve functioneren werd in de NHS pas in 2014 gemeten, terwijl andere domeinen in 2016 werden beoordeeld. Dit verschil in timing kan invloed hebben gehad op de resultaten.

Bron: Nature Medicine https://doi.org/10.1038/s41591-025-03570-5