Medicijncombi's werken verschillend in mannen- of vrouwenbrein
Ouderen slikken vaak meerdere medicijnen
Wat mij deze keer weer opviel in de wetenschappelijke bladen.
Medicijncombinaties bij ouderen kunnen verrassend gunstige effecten hebben op alzheimer. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van het Karolinska Instituut in Zweden. Wetenschappers onderzochten daar voor het eerst hoe veelgebruikte medicijncombinaties (polyfarmacy) de ziekte van Alzheimer beïnvloeden. Maar verrassend genoeg werkten deze combinaties heel anders bij mannen dan bij vrouwen.
Wat ontdekten ze
Onderzoekers ontdekten dat een combinatie van vijf veelgebruikte geneesmiddelen (metoprolol, simvastatine, aspirine, paracetamol en citalopram) het geheugen verbeterde en schadelijke eiwitophopingen verminderde bij mannelijke muizen met alzheimer. Bij vrouwelijke muizen had dezelfde combinatie echter geen enkel effect.
Wanneer de onderzoekers twee geneesmiddelen in de cocktail vervingen (metoprolol door enalapril en simvastatine door atorvastatine) verdwenen alle positieve effecten bij de mannelijke muizen. Bij vrouwelijke muizen verslechterde het geheugen zelfs. Dit toont aan dat de precieze samenstelling van medicijncombinaties cruciaal is.
Minder ontstekingen, minder schadelijke eiwitten
De eerste medicijncombinatie zorgde bij mannelijke muizen voor een afname van eiwitten die betrokken zijn bij de vorming van schadelijke alzheimer-ophopingen. De behandeling remde de aanmaak van deze schadelijke stoffen (amyloide-betapeptiden) af, door de productie van twee belangrijke eiwitten (BACE1 en PSEN1) te verminderen die normaal helpen bij het maken van de alzheimer-plaques. Daarnaast verminderde de behandeling de ontstekingsreactie in de hersenen, wat erop wijst dat de afweercellen in de hersenen minder actief waren.
Metabolische effecten onthullen nieuwe inzichten
Het onderzoek bracht ook opvallende verschillen aan het licht in de stofwisseling. Bij mannelijke muizen verhoogde de medicijncocktail de niveaus van carnitines. Dat zijn moleculen die een essentiële rol spelen in energiestofwisseling en denkvermogen. Interessant genoeg daalde het gehalte aan vetzuren die een rol spelen bij ontstekingen in de hersenen.
Bij vrouwelijke muizen zagen ze juist een afname van carnitines en vetzuren. Deze tegengestelde stofwisselingsreactie kan verklaren waarom de behandeling alleen bij mannelijke muizen effectief was.
Eén medicijn is niet hetzelfde als een combinatie
De wetenschappers testten ook de effecten van afzonderlijke medicijnen. Opvallend genoeg werkte de combinatie bij mannelijke muizen beter dan de individuele medicijnen alleen. Zowel metoprolol als citalopram verlaagden afzonderlijk de oplosbare schadelijke eiwitten, maar geen van beide verminderde de ophopingen of verbeterde het geheugen zo sterk als de combinatie.
Bij vrouwelijke muizen zagen de onderzoekers juist het tegenovergestelde: sommige positieve effecten van individuele medicijnen, zoals vermindering van ontstekingsactiviteit door simvastatine en citalopram, verdwenen wanneer ze werden gecombineerd.
Waarom is dit belangrijk?
Deze ontdekking kan grote gevolgen hebben voor de behandeling van alzheimer. Ondanks recente goedkeuringen van nieuwe alzheimer-medicijnen blijft effectieve behandeling voor veel patiënten een uitdaging. De studie laat zien dat veelgebruikte geneesmiddelen in de juiste combinatie mogelijk beschermende effecten kunnen hebben.
Ongeveer 45% van de dementiegevallen zou voorkomen kunnen worden door het aanpakken van risicofactoren, waaronder veel aandoeningen die met deze medicijnen worden behandeld. Dit onderzoek biedt een nieuw perspectief op hoe bestaande medicijnen, wanneer strategisch gecombineerd, mogelijk beschermend kunnen werken.
De identificatie van bepaalde stoffen in het bloed biedt nieuwe mogelijkheden voor het ontwikkelen van voorspellende tests. Deze kunnen in de toekomst helpen bepalen welke patiënten baat zullen hebben bij specifieke medicijncombinaties.
Vervolgonderzoek
Het onderzoeksteam werkt nu aan klinische studies bij mensen om te bepalen of dezelfde geslachtsspecifieke effecten optreden bij alzheimerpatiënten. Daarbij onderzoeken ze of de dosering aangepast moet worden en of de behandeling eerder moet beginnen bij vrouwelijke patiënten om vergelijkbare resultaten te behalen.
Bron: Alzheimer's & Dementia; Volume 21, Issue 3 2025; doi.org/10.1002/alz.70081